आत्महत्यावाट नेपालमा दिनहुँ २० जनाले ज्यान गुमाउँछन, बेलैमा ध्यान पुर्याए यसलाई रोक्न सकिन्छ

काठमाडौं– करिब पुग नपुग तिन करोड जनसंख्या रहेको नेपालमा एक दिनमा झन्डै २० जना सम्मले आत्महत्या गर्ने रहेछन् । यो तथ्याङ्क आत्महत्या गरेर प्रहरी सम्म आइ पुगेको विवरणको मात्र हो ।

आत्महत्या को प्रयास गरेका वा त्यस्ता सोच वाट गुज्रेका हरू कति छन् भन्ने आधिकारिक कुनै तथ्याङ्क नै छैन । पछिल्लो केही वर्षको तथ्याङ्क ले वर्षेनी आत्महत्याको दर मा बृद्घि देखिएको भए पनि विज्ञहरूको अनुसार बेलै मा ध्यान पुर्याए आत्महत्या रोक्न सकिन्छ ।

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) को अनुसार संसारमा प्रत्येक वर्ष ७ लाख ३ हजार मानिसहरूले आफ्नो ज्यान लिने गर्छन् र आत्महत्या गर्ने प्रयास गर्नेहरू धेरै छन ।

प्रत्येक आत्महत्या एक त्रासदी हो जसले परिवार, समुदाय र सम्पूर्ण देशहरूलाई असर गर्छ र पछाडि छोडेका मानिसहरूमा दीर्घकालीन प्रभाव पार्छ । आत्महत्या जीवनभरि हुने गर्छ र सन २०१९ मा विश्व भर १५–२९ वर्ष उमेर समूहका बीच मृत्युको चौथो प्रमुख कारण थियो ।

डब्लुएचओ को अनुसार आत्महत्या उच्च आय भएका देशहरूमा मात्रै होइन, विश्वका सबै क्षेत्रहरूमा हुने विश्वव्यापी घटना हो । वास्तवमा, सन २०१९ मा विश्वव्यापी आत्महत्याहरूको ७७ प्रतिशत भन्दा बढी कम र मध्यम आय भएका देशहरूमा भएको थियो ।

आत्महत्या एक गम्भीर सार्वजनिक स्वास्थ्य समस्या हो, यद्यपि, आत्महत्यालाई समयमै, प्रमाणमा आधारित र प्रायः कम लागतको प्रयासहरूमा रोक्न सकिन्छ । राष्ट्रिय प्रतिक्रियाहरू प्रभावकारी हुनको लागि, एक व्यापक बहु क्षेत्रीय आत्महत्या रोकथाम रणनीति आवश्यक रहेको डब्लुएचओले जनाएको छ ।

आत्महत्या गर्ने तरिकाहरू
डव्लुएचओको अनुसार यो अनुमान गरिएको छ कि विश्वव्यापी आत्महत्याहरूको लगभग २० प्रतिशत मा कीटनाशक विषादी को उपयोग गरिन्छ, जसमध्ये अधिकांश निम्न र मध्यम आय भएका देशहरूमा ग्रामीण कृषि क्षेत्रमा हुन्छन्। आत्महत्या गर्ने अन्य सामान्य तरिकाहरू झुन्डिएर र गोली हानेर हो ।

रोकथाम र नियन्त्रण

आत्महत्या रोक्न सकिन्छ । आत्महत्या र आत्महत्याको प्रयासलाई रोक्न अपनाउन सकिने थुप्रै उपायहरू छन्। आत्महत्या रोकथामको लागि डब्लुएचओले निम्न प्रमुख प्रभावकारी प्रमाण–आधारित हस्तक्षेपहरू सिफारिस गर्दछः

• आत्महत्याका साधनहरूमा पहुँच सीमित गर्नुहोस् (जस्तै कीटनाशक, बन्दुक, केही औषधिहरू)
• आत्महत्याको विषयमा जिम्मेवार रिपोर्टिङको लागि मिडिया सँग अन्तरक्रिया गर्नुहोस्
• किशोर–किशोरीहरूमा सामाजिक–भावनात्मक जीवन कौशलहरू बढाउनुहोस् र आत्मघाती व्यवहारबाट प्रभावित जो कोहीलाई चाँडै पहिचान, मूल्याङ्कन, व्यवस्थापन र फलोअप गर्नुहोस्।

आत्महत्या रोकथाम प्रयासका लागि स्वास्थ्य क्षेत्र र शिक्षा, श्रम, कृषि, व्यापार, न्याय, कानुन, रक्षा, राजनीति र मिडिया जस्ता अन्य क्षेत्रहरू लगायत समाजका विभिन्न क्षेत्रहरू बीच समन्वय र सहकार्य आवश्यक छ। यी प्रयासहरू व्यापक र एकीकृत हुनुपर्छ किनभने कुनै पनि एकल दृष्टिकोणले आत्महत्या जस्तो जटिल मुद्दामा प्रभाव पार्न सक्दैन।