मानव प्रजनन प्रणालीमै भेटियो माइक्रोप्लास्टिक, वैज्ञानिक चिन्तित

काठमाडौँ — अब प्लास्टिकका सूक्ष्म कण (माइक्रोप्लास्टिक) मानव शरीरका अत्यन्त संवेदनशील भागहरूमा समेत पुगेको पुष्टि भएको छ। एउटा पछिल्लो अन्तर्राष्ट्रिय अध्ययनले पुरुषको वीर्य र महिलाको कूपिक तरलमा माइक्रोप्लास्टिक भेटिएको छ, जसले मानव प्रजनन क्षमतामा गम्भीर असर पार्न सक्ने वैज्ञानिकहरू चेतावनी दिन्छन्।

यूरोपियन सोसाइटी अफ ह्यूमन रिप्रोडक्शन एन्ड एम्ब्रायोलोजीको ४१औँ वार्षिक बैठकमा सार्वजनिक गरिएको अनुसन्धान अनुसार, २२ पुरुषका वीर्य नमुना मध्ये ५५ प्रतिशतमा माइक्रोप्लास्टिकका कणहरू फेला परेका छन्।उक्त अनुसन्धान रिप्रोडक्सन जर्नलमा प्रकाशनको तयारीमा रहेको छ।

फेला परेका ती मध्ये सबै भन्दा धेरै पाइने कण पोलिटेट्राफ्लोरोइथिलिन (पिटीएफई) थियो, जुन ४१ प्रतिशत नमुनामा भेटियो। यो पदार्थ नन–स्टिक भाँडाकुँडामा प्रायः प्रयोग हुने गर्छ।

त्यस्तै गरी, पोलिस्टाइरीन १४ प्रतिशत, पिइटी ९ प्रतिशत, पोलियामाइड र पोलियुरेथिन ५–५ प्रतिशत नमुनामा पाइएको थियो।

महिलाका कूपिक तरल (अण्डाणु बन्ने प्रक्रिया सँग सम्बन्धित तरल) का २९ नमुना मध्ये ६९ प्रतिशत मा माइक्रोप्लास्टिक भेटिएको अध्ययनले देखाएको छ। यहाँ पनि पिटीएफई सर्वाधिक ३१ प्रतिशत पाइयो। अन्य पाइएको कणमा पोलिप्रोपिलिन २८ प्रतिशत, पिइटी १७, पोलियामाइड १४, पोलीइथिलिन १०, पोलियुरेथिन १० र पोलिस्टाइरीन ७ प्रतिशत रहेका छन्।

कसरी पुग्छ शरीरमा माइक्रोप्लास्टिक

माइक्रोप्लास्टिक भन्नाले पाँच मिलिमिटरभन्दा साना प्लास्टिकका कणहरू बुझिन्छ। यी प्रायः प्लास्टिकका बोतल, प्याकेजिङ्ग, लुगा, सौन्दर्य सामग्री, घरेलु प्लास्टिक फोहोर आदिबाट निस्केर हाम्रो शरीरमा प्रवेश गर्छन्। यस्ता कणहरू आँखाले देख्न सकिनेभन्दा अत्यन्त साना हुन्छन् र हावा, पानी वा खानपानमार्फत शरीरमा पस्यो भनेर पत्तो लगाउन कठिन हुन्छ।

मानव स्वास्थ्यमा असर बारे अझै अध्ययन आवश्यक

पशुहरू माथि गरिएको अध्ययनले माइक्रोप्लास्टिक शरीरमा प्रवेश गरेपछि सूजन, डीएनए क्षति, हार्मोनको असन्तुलन र कोषीय क्षति जस्ता समस्याहरू ल्याउन सक्ने देखाएको छ। तर मानव शरीरमा यसको कति असर गर्छ भन्ने विषयमा अझ गहिरो अनुसन्धान आवश्यक रहेको वैज्ञानिकहरूको भनाइ छ।

चिन्ता होइन, सतर्कता आवश्यक

वैज्ञानिकहरूले यो खोज गम्भीर भए पनि अहिले बच्चा जन्माउने प्रयासमा रहेका जोडीहरूलाई डराउनु नपर्ने बताएका छन्। प्रजनन क्षमता धेरै कारणहरूबाट प्रभावित हुन्छ – उमेर, वंशानुगत गुण, खानपान, जीवनशैली आदि। माइक्रोप्लास्टिक तीमध्ये केवल एउटा सम्भावित कारक हुनसक्छ।

वैज्ञानिकहरूले चेतावनी दिएका छन् कि माइक्रोप्लास्टिकको जोखिम गम्भीर हुँदै गएको छ। शरीरको संवेदनशील अङ्गहरूमा समेत प्लास्टिकका अणुहरू भेटिनु सतर्कताको संकेत हो। समयमै सचेत भई अध्ययन, नीति र व्यवहारमा सुधार ल्याउन आवश्यक छ।